Οι καταστροφές λόγω κλιματικών αλλαγών ήδη είναι ορατές σε ολόκληρο τον κόσμο και το μόνο σίγουρο είναι ότι θα αποκτήσουν μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια στην πορεία του χρόνου: φωτιές και πλημμύρες, απρόβλεπτος καιρός με ξηρασίες ή συνεχείς και καταρρακτώδεις βροχές και παγωνιά, καταστροφή στις σοδιές με εκτίναξη του κόστους για βασικά είδη διατροφής, άνοδος της στάθμης του νερού, κλιματική μετανάστευση από εκατομμύρια κόσμο, μεγάλες καταστροφές στην βιοποικιλότητα (π.χ., εξεφάνιση μελισσών, εξαφάνιση της ζωής από τους ωκεανούς) που οδηγούν σε απειλή ακόμα και για την επιβίωση της ζωής, κ.α. Τα παραπάνω ακούγονται μακρινά σενάρια επιστημονικής φαντασίας, όμως δυστυχώς είναι η πραγματικότητα που βιώνει η ανθρωπότητα.
Η περιοχή μας, μάλιστα, η Μεσόγειος, αποτελεί ένα από τα επίκεντρα της κλιματικής αλλαγής και ειδικά ένα από τα παγκόσμια hotspots αναμενόμενης αύξησης ξηρασιών με δραματικές συνέπειες για κάθε είδος ζωής. Αυτό είναι ένα από τα κυριότερα συμπεράσματα της πρόσφατης Έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος. Για την ετοιμασία της έκθεσης εργάστηκαν 200 επιστήμονες από όλο το κόσμο, καταξιωμένοι εμπειρογνώμονες στο αντικείμενο τους, αναλύοντας 14,000 επιστημονικές δημοσιεύσεις. Τεράστια δουλειά και κόπος.
Η νέα έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ δεν χτυπάει απλώς καμπανάκι, ρίχνει βόμβα μεγατόνων. ‘Η αλλάζουμε μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης με ραγδαίους ρυθμούς ή βουλιάζουμε σε μια περιβαλλοντική καταστροφή χωρίς προηγούμενο. Με ψυχρή αλλά ακριβή επιστημονική ορολογία, η έκθεση αποτυπώνει την ήδη άσχημη κατάσταση του κλίματος και ζωγραφίζει ένα ζοφερό μέλλον αν δεν ληφθούν άμεσα, δραστικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου.
Η επιστήμη έχει αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε έχουμε πλέον τις δυνατότητες ασφαλούς παρατήρησης, μοντελοποίησης και πρόβλεψης του καιρού καλύτερα από ποτέ, και με μικρά ποσοστά λάθους (margins of error), μέσω των αισθητήρων μεγάλης ακρίβειας που έχουν τοποθετηθεί τόσο στη γη όσο και στο διάστημα. Είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η κλιματική αλλαγή λαμβάνει χώρα σε ολοένα και ετντεινόμενο ρυθμό και απειλεί άμεσα την επιβίωση μας στον πλανήτη. Παράλληλα, είναι εξίσου επιβεβαιωμένο ότι η κλιματική αλλαγή προκαλείται από τον άνθρωπο και τις δραστηριότητες του.
Η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ εξηγά, με εύγλωττο τρόπο, ότι έχουμε ένα «στενό παράθυρο» 10 μόλις χρόνων για να λάβουμε τέτοια δραστικά μέτρα, ώστε να περιορίσουμε την αλλαγή στο «ελάχιστο». Το «ελάχιστο», βέβαια, δεν είναι καθόλου μικρό, αφού πρόκειται προβλέπει περιορισμό της μέσης αύξησης της θερμοκρασίας κατά «μόνο» 1.5 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα. Αυτή η αύξηση μπορεί να είναι 1 βαθμός στους πόλους και 3-4 βαθμοί στην Μεσόγειο (!). Και αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε να πετύχουμε υπό τις περιστάσεις. Το «στενό παράθυρο» έχει να κάνει με ριζικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν άμεσα: οριστικό τέλος στα ορυκτά καύσιμα, προστασία δασών και βιοτόπων, στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ριζικές αλλαγές στην κτηνοτροφία, στροφή σε διατροφές χωρίς κόκκινο κρέας και αρκετά άλλα.
To Διεθνές Γραφείο Ενέργειας (Ιnternational Energy Agency) εξέδωσε πολύ πρόσφατα μια έκθεση με την ονομασία «Μηδέν εκπομπές μέχρι το 2050: ένας οδικός χάρτης για τον παγκόσμιο ενεργειακό τομέα» (Net Zero by 2050: A Roadmap for the Global Energy Sector). Σύμφωνα με αυτή την έκθεση, όλες οι χώρες πρέπει να δεσμευτούν να μειώσουν τους ρύπους τους κατά 50% μέχρι το 2030 και να φτάσουν σε μηδενικούς ρύπους το 2050. Ρύπους όχι μόνο από διοξείδιο του άνθρακα (CO2), αλλά και από μεθάνιο που προκαλείται κυρίως από την κτηνοτροφία, αλλά και από το δυστυχώς αυξανόμενο λιώσιμο μόνιμων μέχρι στιγμής πάγων σε Σιβηρία και Αρκτική. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος ούτε εύκολες λύσεις. Αλλοίμονο αν παίξουμε τζόγο με το μέλλον των επόμενων γενιών επειδή προτιμήσαμε πρόσκαιρες ανέσεις.
Η κατάσταση κινδυνεύει να καταστεί μη αναστρέψιμη. Είναι επιτακτικό όπως όλες οι χώρες και πόλεις κηρύξουν κατάσταση επείγουσας ανάγκης και να δεσμευτούν σε ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ και ΜΕΤΡΗΣΙΜΑ μέτρα μέχρι το 2030 ως πρώτο σταθμό και μέχρι το 2050 ως δεύτερο. Οι μεγάλες ευθύνες εντοπίζονται στο ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα και στον όλο, δομικό, τρόπο λειτουργίας του που στοχεύει στο κέδρος πάση θυσία. Έστω και αν αυτή η θυσία είναι η ίδια η γη που μας φιλοξενεί. Οι μεγάλες πολυεθνικές και εθνικές εταιρίες με τις ρυπογόνες πρακτικές τους σε συνδυασμό με την αδυναμία αλλά και απροθυμία αρκετών κρατών να επιβάλουν διαφορετικές πρακτικές αποτελούν την κυριότερη πηγή ύπαρξης και διαιώνισης του προβλήματος. Ο εντοπισμός της πρωταρχικής και κύριας ευθύνης δεν μειώνει βέβαια και τη δική μας ατομική πρακτική και ευθύνη.
Η ανθρωπότητα μπορεί να αντιμετωπίσει την πιο μεγάλη κοινή πρόκληση που είχαμε ποτέ στην ιστορία μας, φτάνει να δράσουμε άμεσα και συλλογικά. Ζούμε ιστορικές στιγμές και το ρολόι χτυπά εναντίον μας. Το ότι ο εχθρός σε ορισμένες περιπτώσεις δεν φαίνεται με γυμνό μάτι (;) κάνει την πρόκληση ακόμη πιο μεγάλη και δεν πρέπει να ξεγελά. Πρώτα από όλα όμως πρέπει να ξεκινήσουμε από την παραδοχή του προβλήματος: η κλιματική και την οικολογική κρίση αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπινου πολιτισμού, ο οποίος κινδυνεύει με εξαφάνιση μαζί με την κατάρρευση του κλίματος και της βιοποικιλότητας.
Η αριστερά πρέπει να αποτελέσει την προμετωπίδα στην επείγουσα προσπάθεια για αντιμετώπιση της πολύ άσχημης κατάστασης και να περισώσουμε ότι προλαβαίνουμε. Σημαντικά ζητήματα σε αυτή την προσπάθεια και χωρίς αυταπάτες για το τι μπορεί να επιτευχθεί στα πλαίσια ενός εκμεταλλευτικού συστήματος μπορούν (ενδεικτικά) να αποτελέσουν:
- Η κλιματική δικαιοσύνη, η έξοδος δηλαδή από το σημερινό μοντέλο και η στροφή σε ένα νέο πρέπει να γίνει με τρόπο δημοκρατικό, με συμμετοχή της κοινωνίας, με τρόπο που δεν αφήνει κανένα και καμία πίσω, μόνο/η,
- η αλλαγή πρέπει να γίνει με τρόπο κοινωνικά δίκαιο, στηρίζοντας όλους και όλες (πολίτες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, συνεργατικά σχήματα, εργαζόμενους στην παλιά οικονομία) ώστε να μεταβούν σε ένα νέο μοντέλο και να μπορούν να ζήσουν καλύτερα,
- η προστασία του κλίματος και η προστασία της φύσης είναι δυνατόν και πρέπει να αποτελούν μέρος της ίδιας πολιτικής, και αυτό δεν είναι δύσκολο να γίνει αρκεί να εφαρμόσουμε καλές πρακτικές και οδηγίες που υπάρχουν (UNEP, IUCN, περιβαλλοντικές οργανώσεις, επιστημονικές ενώσεις κ.ά.).
Δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό, ικανοποιητικές λύσεις υπάρχουν εκεί έξω αρκεί να προωθήσουμε πολιτικές και πολιτικές επιλογές που υπερασπίζονται τα αυτονόητα. Η ενέργεια μπορεί και πρέπει να αποτελέσει κοινωνικό αγαθό, να ανήκει στους πολίτες, να παράγεται από τους πολίτες με τρόπο φιλικό στο περιβάλλον και τη φύση και με κοινωνικά δίκαιο τρόπο. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να κάνουν το όνειρο πραγματικότητα, φτάνει να τοποθετούνται σωστά και στοχευμένα, προστατεύοντας και σεβόμενοι το υφιστάμενο φυσικό περιβάλλον.
Ο πλανήτης δεν αντέχει άλλες πρακτικές και καταστροφή του περιβάλλοντος με σκοπό το υπερκέρδος όπως επιβάλλει το καπιταλιστικό σύστημα και μοντέλο ανάπτυξης.